Pencemaran Air: Adakah Air Malaysia Selamat?

Malaysia merupakan salah satu negara yang dikurniakan banyak sungai kecil dan sungai selain taburan hujan tahunan melebihi 3,000mm yang menyumbang 98% daripada jumlah air di Malaysia, manakala selebihnya disumbangkan oleh air bawah tanah. Walaupun kaya dengan air, Malaysia bergelut dengan ancaman alam sekitar yang senyap tetapi ketara: potensi risiko pencemaran air daripada urbanisasi dan perindustrian dengan mikroplastik dan sisa farmaseutikal. Pencemaran ini menimbulkan ancaman besar bukan sahaja kepada ekosistem akuatik tetapi juga kesihatan manusia.

Jadi, apakah punca dan akibat pencemaran ini? Kami meneroka asal usul dan potensi kesan kesihatan yang dikaitkan dengan pendedahan kepada bahan cemar berbahaya ini.

Apakah itu pencemaran mikroplastik dan sisa farmaseutikal?

Mikroplastik ialah zarah plastik kecil, bersaiz kurang daripada 5mm yang berasal daripada pelbagai sumber seperti serpihan plastik yang lebih besar, manik mikro dalam produk penjagaan diri dan gentian sintetik daripada pakaian.

Manakala sisa farmaseutikal merujuk kepada sisa drug dan ubat yang memasuki badan air melalui pelupusan yang tidak sempurna, sistem kumbahan atau larian air daripada premis pengilangan farmaseutikal.

Bagaimanakah perairan Malaysia terkesan?

Walaupun pencemaran air kadangkala disebabkan oleh alam semula jadi, aktiviti manusia seperti amalan pengurusan sisa yang tidak sempurna termasuk membuang sisa am ke sungai atau laut berdekatan merupakan salah satu penyumbang terbesar pencemaran air.

Menurut kajian 2018, 93% daripada 259 air botol mengandungi mikroplastik¹. Baru-baru ini, kajian 2024 melaporkan bahawa terdapat 240,000 keping plastik kecil di dalam setiap liter air botol secara purata².

Selain itu, penyelidikan yang dijalankan di Putrajaya juga mengesan kehadiran pelbagai kepekatan sisa farmaseutikal sehingga 0.38ng/L, dengan kepekatan kafein tertinggi (0.38ng/L) dan kepekatan terendah diklofenak (0.14ng/L), yang kesemuanya dinilai sebagai sentiasa ada di dalam air minum harian dan boleh meningkatkan kemungkinan risiko kesihatan manusia³.

Apakah implikasi pencemaran mikroplastik dan sisa farmaseutikal terhadap kesihatan?

Potensi kehadiran mikroplastik dan sisa farmaseutikal di dalam air Malaysia menimbulkan risiko kesihatan yang ketara kepada manusia dan hidupan akuatik. Mari kita lihat lebih dekat...

Impak Pencemaran Mikroplastik

• Bioakumulasi – Mikroplastik dan bahan cemar yang berkaitan boleh terkumpul dalam tisu organisma akuatik dan memasuki rantai makanan yang akhirnya sampai kepada manusia melalui pengambilan makanan laut yang tercemar, yang membawa kepada risiko kesihatan jangka panjang.
• Gangguan Ekosistem – Mikroplastik boleh membahayakan organisma akuatik dengan menghalang sistem pencernaannya, menyebabkan kecederaan fizikal dan mengubah tingkah laku dan corak pembiakannya, sekali gus mengganggu keseluruhan ekosistem.

Impak Pencemaran Sisa Farmaseutikal

• Kesan Kesihatan Manusia – Sesetengah bahan kimia yang terdapat dalam farmaseutikal seperti hormon dan antibiotik boleh mengganggu sistem endokrin manusia, yang membawa kepada gangguan pembiakan, keabnormalan perkembangan dan ketidakseimbangan hormon.
• Ketoksikan Kimia – Farmaseutikal tertentu mengandungi bahan aktif yang boleh menjadi toksik kepada sel dan organ manusia walaupun dalam kepekatan rendah, seterusnya berpotensi menyebabkan kesan kesihatan yang buruk, dari tindak balas alahan hingga kerosakan organ.
• Pemindahan Bahan Cemar – Sisa farmaseutikal boleh memperkenalkan bahan kimia berbahaya ke alam sekitar, seterusnya menjejaskan bukan sahaja organisma akuatik tetapi juga hidupan liar dan tumbuhan darat melalui bioakumulasi dan biopembesaran.

Bagaimanakah kita boleh menangani krisis pencemaran air?

Mengurangkan pencemaran mikroplastik dan sisa farmaseutikal di perairan Malaysia memerlukan pendekatan pelbagai aspek yang melibatkan kerjasama industri antara kerajaan dan sektor swasta, kesedaran dan pendidikan awam serta penyelesaian teknologi yang inovatif.

Adakah air paip Malaysia selamat untuk diminum?

Air Malaysia disifatkan bersih dan selamat untuk diminum berbanding dengan banyak tempat lain. Namun begitu, sebilangan besar rakyat Malaysia memilih untuk menuras atau mendidihkan air sebelum menggunakannya untuk tujuan minum kerana kemungkinan pencemaran air oleh mikroplastik dan sisa farmaseutikal yang berisiko menjejaskan kesihatan. Oleh itu, sangat disyorkan agar setiap isi rumah melabur dalam penyelesaian penulenan air yang inovatif untuk jaminan selanjutnya, untuk memastikan air minum termineral yang bersih, selamat dan sihat untuk rakyat Malaysia daripada semua peringkat umur.

Nantikan pelancaran baharu yang mengujakan daripada eSpring, akan datang tidak lama lagi.

Rujukan:

1. Mason SA, Welch VG, Neratko J. Synthetic Polymer Contamination in Bottled Water. Front Chem. 2018 Sep 11;6:407. doi: 10.3389/fchem.2018.00407. PMID: 30255015; PMCID: PMC6141690.
2. Qian N, Gao X, Lang X, Deng H, Bratu TM, Chen Q, Stapleton P, Yan B, Min W. Rapid single-particle chemical imaging of nanoplastics by SRS microscopy. Proc Natl Acad Sci U S A. 2024 Jan 16;121(3):e2300582121. doi: 10.1073/pnas.2300582121. Epub 2024 Jan 8. PMID: 38190543; PMCID: PMC10801917.
3. Sarva Mangala Praveena, Maizatul Zahirah Mohd Rashid, Fauzan Adzima Mohd Nasir, Wee Sze Yee, Ahmad Zaharin Aris, Occurrence and potential human health risk of pharmaceutical residues in drinking water from Putrajaya (Malaysia), Ecotoxicology and Environmental Safety, Volume 180, 2019, Pages 549-556, ISSN 0147-6513, https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2019.05.051.